د عاشورا د تلپاتې او روښانه حماسې د لا ښه نمانځلو په موخه، د “عاشورا فرصتونه او ظرفیتونه” تر عنوان لاندې یوه علمي او کلتوري غونډه د چهارشنبې په ورځ، د 1404 کال د سرطان په 11مه، د خاتم النبیین پوهنتون (ص) د غزني څانګې د ابوریحان په کنفرانس تالار کې جوړه شوه.
دا غونډه، چې پکې د خاتم النبیین پوهنتون (ص) د غزني څانګې رئیس، مرستیالانو، استادانو، محصلینو او کارمندانو، او د خاتم النبیین صحي علومو انستیتوت غزني رئیس ګډون درلود، په دوو برخو، وینا او علمي ګردي مېز کې ترسره شوه.
په لومړۍ برخه کې، د پوهنتون فرهنګي آمر او علمي هیئت غړي، ډاکټر بسم الله مهدوي، د بحث طرحه وړاندې کړه او د یزید حکومت یې د اسلامي صدر تاریخ تر ټولو لویه فاجعه وبلله. هغه زیاته کړه چې د یزید حکومت له نبوت سره هېڅ تړاو نه درلود او په هغې کې اسلامي عدالت ځای نه درلود. د عربي جاهلیت په دې دوره کې بیا ژوندی شوی و او شراب څښل او فسق په ښکاره ډول د واک او حکومت په سر کې ځای موندلی و. د هغه په باور، دا ډول فسادونه چې اسلام او اسلامي امت یې له ګواښ سره مخ کړی و، د حسيني حماسې د رامنځته کېدو لامل شول؛ هغه هم د دې موخې لپاره چې د اسلام له روښانه څېرې د جاهلیت دوړې پاکې کړي، د دې رغنده دین ریښتینی روح وښيي، د امت چارې سمې کړي، او امر بالمعروف او نهی عن المنکر وکړي. د پوهنتون فرهنګي آمر د خپلو خبرو په بله برخه کې، د عاشورا حماسه یو تلپاتې ښوونځی وباله چې د هغې په زړه کې د پراخو فکري، معنوي او عملي زیرمو په درلودو سره، د ټولو انسانانو لپاره، په ټولو عصرونو او برخو کې کارول کېدای شي؛ خو مهم دا دی چې دا فرصتونه او زیرمې په سمه توګه وپیژندل شي او ټولنې ته معرفي شي. هغه یادونه وکړه چې د همدې نظر پر بنسټ دا غونډه جوړه شوې ده ترڅو د پوهو استادانو د تحلیلونو په برکت زموږ تنده روح د دې سترې حماسې له فرصتونو او ظرفیتونو څخه خړوب کړو.
د غونډې په دویمه برخه کې، د پوهنتون د دعوت او ارشاد برخې آمر مولوي سعید، د اقتصاد پوهنځي رئیس استاد اسحاق علي فهیمي، د اسلامي ثقافت درسونو برخې مسئول شیخ الحدیث مولوي قریشي، د اقتصاد پوهنځي علمي هیئت غړي ډاکټر محمد اسحاق مهدوي، د اقتصاد پوهنځي علمي هیئت غړي ډاکټر سید محمدتقي هاشمي او د حقوقو او سیاسي علومو پوهنځي علمي هیئت غړي ډاکټر محمد جواد صمیمي ګډون وکړ او د غونډې د منشي لخوا مطرح شوو پوښتنو ته یې ځوابونه ورکړل.
مولوي سعید د دې ګردي مېز د لومړي کارپوه په توګه، دې پوښتنې ته په ځواب کې چې: د عاشورا د ورځې تر ټولو مهمې پیښې او لوی بدلونونه کوم دي؟ په لومړي ګام کې یې د دې ورځې اهمیت او محبوبیت د خدای (ج) په نزد یاد کړ او په دویم پړاو کې یې د اسلام څخه مخکې او اسلامي دورې کې د هغې تر ټولو مهمې پیښې او رخدادونه بحث او څېړنه وکړه.
استاد فهیمي هم دې پوښتنې ته په ځواب کې چې: اسلامي مفکرینو او اندیښمنانو د یزید حکومت په اړه څه نظر لري؟ د دې علمي او کلتوري غونډې له تنظیموونکو څخه په قدردانۍ سره، د طبری، ابن اثیر، مسعودی، سیوطی او ذهبی دیدلورونه یې یاد کړل او زیاته یې کړه چې اسلامي مفکرینو د یزید خلافت په دریو برخو کې ارزولی او یادونه یې کړې ده چې یزید د خپل درې کلن حکومت په اوږدو کې درې لویې فاجعې عاشورا، د مدینې خلکو قتل عام او د کعبې سوځول او د خدای (ج) د کور سوځول په خپله کارنامه کې لري. دا مفکرین اکثراً دا درې کړنې د لوی جنایت په توګه یادوي او عالمان لکه ذهبی یزید ناصبی، بې ادبه، منکراتو مرتکب او د مسکراتو مصرفوونکی معرفي کوي.
شیخ الحدیث مولوي سید عبدالصبور قریشي د دې ګردي مېز د دریم کارپوه په توګه، دې پوښتنې ته په ځواب کې چې: د امام حسین (ع) د قیام فقهي تحلیل د حنفي فقهې له نظره څنګه تشریح کېدای شي؟ د حکومتونو ډولونه یې بیان کړل او زیاته یې کړه چې: “د حنفي فقهې له نظره، د وليعهد ټاکل د یوه وړاندیز او کاندید په څیر دي. دا د امت د حل او عقد لرونکو په صلاحیت کې ده چې وړاندیز شوی کس تایید کړي، یا په خپله مشوره یو نوی کس وټاکي. له همدې امله، د یزید حکومت تر هغه وخته پورې چې د امت د حل او عقد لرونکي یې تایید نه کړي، شرعاً منعقد نه کیږي او خپله امام حسین (ع) له پیل څخه په دې باور و چې یزید د خلافت صلاحیت نه لري. پر دې اساس، د حنفي فقهې له نظره د امام حسین (ع) قیام پر ځای بلل کیږي.”
ډاکټر مهدوي د دې غونډې د بل کارپوه په توګه، د غونډې د منشي دې پوښتنې ته په ځواب کې چې: د امام حسین (ع) د قیام ستراتیژیک اهداف څه وو او دا اهداف د خپل وخت په تاریخي او ټولنیز بستر کې تر کومه حده پوره شول؟ بیان کړه چې د دین بیا راژوندي کول، د انساني کرامت بیا راژوندي کول، اسلامي بیداری، د ظلم په وړاندې د مقاومت جامع نمونې رامنځته کول او د شهادت کلتور بیا راژوندي کول په دې برخه کې د امام حسین (ع) د قیام تر ټولو مهم ستراتیژیک اهداف وو. هغه د پوښتنې دویمې برخې ته په ځواب کې، د مستنداتو په نظر کې نیولو سره، زیاته کړه چې امام په ذکر شوو اهدافو په رسیدو کې بریالی و.
ډاکټر هاشمي، د دې غونډې بل کارپوه، دې پوښتنې ته ځواب ورکړ چې: عاشورا د اسلامي یووالي او پیوستون په برخه کې کوم فرصتونه او ظرفیتونه لري او څنګه کولی شي په دې برخه کې مرسته وکړي؟ هغه د یووالي تعریف وکړ او د عاشورا حماسې رول یې، په هغې کې د نغښتو ارزښتناکو مفاهیمو په نظر کې نیولو سره، وڅېړه. هغه مفاهیم چې د هغه په باور د ټولو اسلامي جریانونو او مذاهبو لپاره د منلو وړ او د پام وړ دي؛ لکه د دین بیا ژوندي کول، آزادۍ غوښتنه، د امت اصلاح، عدالت غوښتنه، د ظلم په وړاندې مبارزه، د شهادت کلتور بیا ژوندي کول او نور… د هغه په باور، عاشورا کولی شي له دې لارې د اسلامي ټولنو، په شمول په افغانستان کې، د پیوستون له مهمو محورونو څخه وي.
ډاکټر صمیمي د دې علمي او کلتوري غونډې د شپږم کارپوه په توګه، دې پوښتنې ته ځواب ورکړ چې: که موږ د عاشورا ظرفیتونو ته یوه عمومي کتنه وکړو، ستاسو په نظر دا ظرفیتونه څه کیدای شي؟ هغه په پیل کې د امام حسین (ع) د قیام د کلیزې په مناسبت تسلیت وویل، بیا یې د عاشورا د نهضت ظرفیتونه په معنوي، ټولنیز، سیاسي او کلتوري ابعادو کې تشریح او تحلیل کړل.
د یادونې وړ ده چې دا غونډه د قاري محترم سید هادي سجادي لخوا د قرآن کریم د مبارکو آیاتونو په تلاوت سره پیل شوه او ښاغلي عبدالرزاق صداقت یې د ګردي مېز اجرا او منشي توب په غاړه درلود.
